In dit blok wordt als eerste de kunst van de prehistorie besproken. Wij verbazen ons over het realisme van de paleolithische kunst en nog meer over het verlies hiervan tijdens het Neolithicum.

Van de drie grote culturen die uit de prehistorie voortkomen, wordt vooral de nadruk gelegd op de kunst van de Egyptenaren en de Grieken. De kunst van Mesopotamië wordt slechts aangestipt.

De Egyptische piramiden doen ons verbaasd staan over het technische kunnen van zo’n oude cultuur en in de Griekse kunst zien wij voor het eerst de schoonheid van het menselijke lichaam uitgebeeld. Na de val van de Grieken nemen de Romeinen de leiding in de Europese cultuur over. Enthousiast als zij zijn over alles wat Grieks is, laten zij zich in hun kunst sterk door hen leiden.

Maar na een succesvolle eeuw neemt het vertrouwen in het eigen ideeëngoed sterk af. In een periode van vier eeuwen wordt het Grieks - Romeinse gedachtegoed ingeruild voor het Christelijke denken. Dit gebeurt als eerste in Oost - Europa. In de kunst gaat deze cultuurovergang gepaard met het loslaten van het realisme. In de Byzantijnse kunst geeft men weer de voorkeur aan de gestileerde afbeelding, zoals we dat in hun kleurrijke mozaïeken en mysterieuze iconen kunnen zien. Deze studie van de oude culturen leert ons veel over het ontstaan, de opbloei en het verval van een cultuur en haar kunst.

Tussen 500 en 1000 n.Chr. vindt het Christendom ook haar weg naar West-Europa. In de stijlperioden van het Romaans en de Gotiek wordt deze triomf zichtbaar. Wij bestuderen de ontwikkeling van het kerkgebouw, dat tijdens het Romaans zeer gesloten en aards van karakter is en dat in de Gotiek de tegenovergestelde eigenschappen vertoont: transparant en verticaal. De beeldhouwkunst aan deze kerken laat haar eigen ontwikkeling zien, die wij net zo grondig onder de loep nemen. De schilderkunst komt als eerste tot bloei in de boekillustratie en het fresco, maar als de olieverf definitief zijn intrede doet triomfeert het paneelschilderij over beiden.

Door de opbloei van de handel en de stad komt de cultuur in de 15de eeuw losser te staan van het klooster en de kerk. Dit gebeurt als eerste in Italië. Hier wordt de betekenis van de oude Grieks - Romeinse kunst en cultuur herontdekt. Renaissance betekent dan ook wedergeboorte. Dit alles levert in eerste instantie grote rijkdom op, zowel op economisch als op intellectueel vlak. Maar gaandeweg ontstaan daardoor ook grote spanningen die in de Reformatie tot uiting komen. In de schilderkunst en beeldhouwkunst richt alle aandacht zich op het ontwikkelen van het realistische schoonheidsideaal, door de studie van de anatomie en het meetkundig perspectief. Boven de Alpen leveren de Vlaamse Primitieven ook hun bijdrage door de ontwikkeling van de stofuitdrukking.

Uit de revolutie van de Renaissance en de Reformatie ontwikkelt zich in heel Europa de kunst van de Barok. Deze speelt zich af in de weelderig gedecoreerde kerken en paleizen. De samenwerking tussen de architectuur, beeldhouwkunst en schilderkunst roept in deze gebouwen een sprookjeswereld op die een enorm contrast vormt met de harde realiteit van alledag.

Het zijn de nuchtere (Hollandse) schilders van de zogenaamde Burgerlijke Barok die dit alledaagse leven van de gewone man in beeld brengen en zo een totaal andere betekenis aan het begrip Barok geven. Met de Franse Revolutie, eind 18de eeuw, wordt op het vaste land de aanzet gegeven tot grote culturele veranderingen die in Engeland al een tijd aan de gang zijn. Dat zijn de industrialisatie, de democratisering en de verdringing van de godsdienst door de wetenschap.

Met het Neoclassicisme reageren de kunstenaars in eerste instantie enthousiast op deze veranderingen, maar in de loop van de 19de eeuw uiten zij zich veel gereserveerder en laten zij in de emotioneel georiënteerde Romantiek hun twijfels zien ten opzichte van de moderne culturele ontwikkelingen. De 19de eeuw wordt afgesloten met een jubelkreet aan de moderne tijd in het kleurrijke impressionisme.

In het eerste decennium van de 20ste eeuw wordt de schok van het nieuwe ook in de kunst duidelijk zichtbaar. Niet alleen de realistische schoonheid wordt weer losgelaten, maar het begrip kunst komt volledig op zijn kop te staan. Beide veranderingen vinden plaats vanuit twee invalshoeken.

Enerzijds streeft de kunstenaar naar schoonheid en die beleeft hij vooral aan zijn materiaal. Om dat volledig tot zijn recht te laten komen gooit hij alles uit zijn werk wat die schoonheid van de materie in de weg staat. En zo houdt hij het mooie object (schilderij of beeld) over dat verder niets meer hoeft voor te stellen.

Anderzijds wil hij, net als de filosoof, de medemens laten zien hoe hij tegen de

realiteit aankijkt. Maar waarom moet hij zich hierbij beperken tot verf, hout, steen of brons? Waarom zou hij geen andere middelen mogen gebruiken? Omdat de verhalende inhoud in deze invalshoek belangrijker gevonden wordt dan het vakmanschap wordt dit laatste door hem volledig onderuit gehaald. Al doende ontstaan er voltrekt nieuwe fenomenen zoals het objectkunstwerk, de installatie, het environment, de performance, enz.

Naast deze twee uitersten zijn er natuurlijk ook genoeg kunstenaars en stromingen in de 20ste eeuw die deze twee invalshoeken juist bij elkaar willen houden.

Voor de mensen die de cursus kunstgeschiedenis in zijn geheel willen volgen is het verstandig (maar niet verplicht) om zich eerst voor de cursus kunstbeschouwing in te schrijven. In deze cursus leert men immers een kunstwerk bewuster in zich op te nemen. Daardoor zal men het verhaal van de kunstgeschiedenis ook beter kunnen volgen.

In vier blokken van elk 26 bijeenkomsten wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste ontwikkelingen in de westerse kunstgeschiedenis. Wij starten bij de prehistorie en sluiten het verhaal af met de kunst van de twintigste eeuw.

Bij elk blok wordt een syllabus uitgereikt die niet bij de prijs van de cursus inbegrepen is. Belangstellenden kunnen zich per cursusblok opgeven.